ਸਿਰ ਵਰਤਣਾ ਅਤੇ ਸਿਰ ਦੇਣਾ
ਕੋਊ ਕਿਸੀ ਕੋ ਰਾਜ ਨਾ ਦੇਹਿ ਹੈਂ ॥ ਜੋ ਲੇਹਿ ਹੈ ਨਿਜ ਬਲ ਸੇ ਲੇਹਿ ਹੈਂ ॥
ਬਿਨਾ ਸ਼ਸ਼ਤ੍ਰ ਕੇਸੰ ਨਰੰ ਭੇਡ ਜਾਨੋ ਗਹੈ ਕਾਨ ਤਾਂ ਕੋ ਕਿਤੈ ਲੈ ਸਿਧਾਨੋ ॥
ਇਹ ਸਤਰਾਂ ਅਸੀ ਅਕਸਰ ਹੀ ਸੁਣਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਸ਼ਸ਼ਤਰਨ ਕੇ ਅਧੀਨ ਹੈ ਰਾਜ।ਕਿਸੇ ਗੁੰਮਨਾਮ ਕਵੀ ਦੀਆਂ ਇਹ ਸਤਰਾਂ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੀਆਂ ਕਹਿ ਕੇ ਪ੍ਰਚਾਰਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਆਪਣੀ ਅਗਿਆਨਤਾ ਵੱਸ ਇਹਨਾਂ ਸਤਰਾਂ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਦੇ ਬਚਨ ਜਾਣ ਕੇ ਸ਼ਰਧਾ ਵਿਚ ਸੱਚੋ ਸੱਚ ਮੰਨ ਕੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਹਾਣੀ ਬਣਨ ਦੀ ਥਾਂ ਅਜਿਹੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਬਣਾ ਕੇ ਬੈਠੇ ਹਨ ਕਿ ਕੋਈ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਰਾਜ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦਾ, ਸਗੋਂ ਬਲ (ਤਾਕਤ) ਨਾਲ ਹੀ ਲੈਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਦੂਜੀ ਸਤਰ ਨੂੰ ਆਧਾਰ ਬਣਾ ਕੇ ਅਜਿਹਾ ਗੁੰਮਰਾਹਕੁੰਨ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਹਥਿਆਰਾਂ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਰਾਜ ਆ ਨਹੀਂ ਸਕਦਾ।
ਮੇਰੇ ਖਿਆਲ ਅਨੁਸਾਰ ਸਿੱਖ ਪ੍ਰਚਾਰਕਾਂ, ਲੀਡਰਾਂ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਦਾ ਫਰਜ ਬਣਦਾ ਹੈ ਕਿ ਨੌਜਵਾਨੀ ਵਿਚ ਗਿਆਨ ਮੱਤ ਪ੍ਰਤੀ ਮੱੁਢਲੀ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਰੁਝਾਨ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਵੱਲ ਉਪਰਾਲੇ ਕਰਨ ਤਾਂ ਜੋ ਨਿੱਜ ਬਲ ਦੇ ਰਾਹ ਪਏ ਲਾਪਰਵਾਹਾਂ ਦੇ ਰੁਝਾਨ ਨੂੰ ਠੱਲਿਆ ਜਾ ਸਕੇ ਅਤੇ ਲੋਕਤੰਤਰੀ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਨੂੰ ਵਧਾ ਕੇ ਕੱਟੜ ਧਾਰਮਿਕ ਸੋਚ ਦੀ ਥਾਂ ਧਰਮ ਨਿਰਪੱਖ ਸੋਚ ਅਪਨਾਉਣ ਦਾ ਰਾਹ ਅਖ਼ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕੇ।ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਸਿਰਫ ਸਿੱਖ ਹੀ ਨਹੀਂ ਵੱਸਦੇ ਸਗੋਂ ਸਿੱਖਾਂ ਨਾਲੋਂ ਵੱਧ ਹੋਰ ਭਾਈਚਾਰੇ ਹਨ।ਇਸ ਕਰਕੇ, ਫਿਰਾਕਪ੍ਰਸਤੀ ਵਾਲੀ ਸੋਚ ਦੀ ਥਾਂ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਨੂੰ ਉਸ ਦੇ ਮਾਣ-ਮੱਤੇ ਸਿੱਖ ਫਲਸਫੇ ਨਾਲ ਹੀ ਜੁੜ ਕੇ ਰਹਿਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਅਸੀ ਬਾਬੇ ਨਾਨਕ ਦੇ ਲੋਕ-ਗਾਥਾ ਵਾਲੇ ਰਾਹ ਨੂੰ ਦੁਨੀਆ ਸਾਹਮਣੇ ਉਜਾਗਰ ਕਰ ਸਕੀਏ।ਗੁਰੂਆਂ ਦੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਸਰਬੱਤ ਦੇ ਭਲੇ ਦੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਹੈ।ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਸਿਰਫ ਲੰਗਰ ਲਗਵਾਉਣ ਨੂੰ ਹੀ ਸਰਬੱਤ ਦਾ ਭਲਾ ਮੰਨ ਰਹੀ ਹੈ।ਸਾਡੇ ਵਲੋਂ ਹਥਿਆਰਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਚਾਰਨ ਵਾਲੇ ਕਲਚਰ ਕਾਰਨ ਸਾਡੇ ਵਲੋਂ ਲਾਏ ਜਾ ਰਹੇ ਲੰਗਰ ਵੀ ਸਾਡੀ ਛਵੀ ਨੂੰ ਸੁਧਾਰ ਨਹੀਂ ਰਹੇ।
ਇਸ ਲਈ, ਸਿਰ ਵਰਤਣ ਤੋਂ ਬਗੈਰ ਸਿਰ ਦੇਣ ਦੇ ਵੀ ਕੋਈ ਮਾਇਨੇ ਨਹੀਂ ਹਨ।1846 ਵਿਚ ਵੀ ਸਿਰ ਦਿੱਤੇ ਗਏ, ਪਰ ਵਰਤੇ ਨਹੀਂ ਗਏ।ਖਾਲਸਾ ਰਾਜ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਤਾਕਤ ਸੀ ਜਿੱਥੇ ਇਕ ਰੁਪਈਆ 12 ਡਾਲਰ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਸੀ ਅਤੇ ਦੁਨੀਆ ਵਿਚ 30 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਅਰਥ ਸ਼ਾਸਤਰ ਵਿਚ ਹਿੱਸਾ ਸੀ।
1920-25 ਵਿਚ ਵੀ ਸਿਰ ਦੇ ਕੇ ਗੁਰੂ ਘਰ ਮਹੰਤਾਂ ਤੋਂ ਅਜ਼ਾਦ ਕਰਵਾ ਲਏ, ਪਰ ਸਿਰ ਵਰਤੇ ਨਹੀਂ।ਇਸ ਕਰਕੇ ਹੀ ਸਿੱਖ ਆਪਣੀ ਪ੍ਰਭੂਸੱਤਾ ਨਹੀਂ ਹਾਸਿਲ ਕਰ ਸਕੇ ਅਤੇ ਗੁਰਮਤਿ ਸਿਧਾਂਤ ਨਹੀ ਮੰਨਵਾ ਸਕੇ ਅਤੇ ਆਪਣਾ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਦਾ ਸੰਕਲਪ ਵੀ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ।1946 ਵਿਚ ਵੀ ਸਿਰ ਨਾ ਵਰਤੇ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਵਤਨ ਦੀ ਮੰਗ ਵੀ ਛੱਡ ਗਏ ਅਤੇ ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵਤਨ ਪ੍ਰਸਤੀ ਵੱਲ ਕਦਮ ਨਾ ਵਧਾ ਸਕੇ।ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਕਬਹੂ ਨਾ ਬਣਨੇਂ ਦੇਂਗੇਂ ਦੇ ਗੇੜ ਵਿਚ ਵੱਡਾ ਹਿੱਸਾ ਪੰਜਾਬ ਵੀ ਗੁਆ ਲਿਆ ਅਤੇ ਲਾਹੌਰ ਅਤੇ ਨਨਕਾਣਾ ਵੀ ਹੱਥੋਂ ਚਲੇ ਗਏ।ਅਸੀਂ ਹਰ ਵਾਰ ਆਪਣੀਆਂ ਕੁਰਬਾਨੀਆਂ ਦਾ ਹੋਕਾ ਦੇਣ ਜੋਗੇ ਹੀ ਰਹਿ ਗਏ।
1984 ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਵੀ ਸਿਰ ਵਰਤਣ ਦੇ ਗਿਆਨ ਤੋਂ ਅਧੂਰੇ ਰਹੇ।ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਵਾਲੇ ਹੋਣ ਸਦਕਾ ਵੀ ਅੱਜ ਰਾਜ ਵਿਹੂਣੇ ਹੀ ਹੋ ਗਏ ਹਨ ਅਤੇ ਹੇਮਕੁੰਟ ਨੂੰ ਹੀ ਆਪਣਾ ਇਤਿਹਾਸਿਕ ਤੀਰਥ ਅਸਥਾਨ ਮੰਨੀ ਬੈਠੇ ਹਾਂ।ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਨੂੰ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਮਹੰਤਾਂ ਦੀ ਦਿੱਖ ਵਾਲੀ ਸਿਆਸਤ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਹੋਣਾ ਪੈਣਾ ਹੈ ਜਿਸ ਲਈ ਗਿਆਨ ਅਧਾਰਿਤ ਆਧੁਨਿਕਤਾਵਾਦ ਦੀ ਸੋਚ ਨੂੰ ਅਪਨਾਉਣਾ ਪੈਣਾ ਹੈ ਨਾ ਕਿ ਮੱਧਕਾਲੀ ਸੋਚ ਨੂੰ।
Translated into English
“No one gives the kingdom to another. It is taken by one’s own strength. Know that a man without weapons cannot conquer. Grasp the weapon to achieve your goal.”
We often hear these lines attributed to Guru Gobind Singh Ji, with some anonymous poets spreading them as the Guru’s teachings. Many people, in their ignorance, accept these lines as true and develop a mindset that no one gives power to another, but it must be taken by force. They propagate the misguided notion that a kingdom cannot be achieved without weapons.
According to my opinion, it is the duty of Sikh preachers, leaders and political scholars to make efforts towards increasing the trend of basic education towards enlightenment among the youth so that the tendency of carelessness in the way of self-force can be stopped and democratic values can be promoted. Instead of fanatical religious thinking, the way of adopting secular thinking can be chosen. Punjab is not only inhabited by Sikhs but there are more communities than Sikhs. Therefore, instead of sectarian thinking, the Sikh community should be given its proud Sikh philosophy. Also, we should stay connected so that we can reveal the path of Baba Nanak’s folklore to the world. The ideology of the Gurus is the ideology of the good of the whole. Even the anchors we are carrying are not improving our image due to the culture promoting weapons.
Therefore, giving heads without using them is meaningless. Heads were also given in 1846, but not used. The Khalsa Kingdom was the biggest power in South Asia at that time where one rupee was equal to 12 dollars and the economy accounted for 30 per cent of the world.
Even in 1920-25, they freed the Guru Ghar from the Mahants by giving their head, but they did not use the head. Because of this, the Sikhs could not gain their sovereignty and could not accept the Gurmat Siddhant and also gave up their concept of the Sikh state. Also in 1946 they did not use their heads and gave up the demand for their homeland and after that, they could not take steps towards the liberation of the homeland.
To ensure intellectual liberation, we must adopt the mindset of knowledge-based modernism and reject medieval thinking.
By connecting with the teachings of the Sikh Gurus, we can promote the inclusive and universal message of Guru Nanak. The Gurus’ teachings are based on the welfare of all. The Sikh community should not limit its understanding of universal welfare to just providing langar (free food). The promotion of a weapon-centric culture has led to a distorted understanding of langar in our society.
It is crucial for the Sikh community to acknowledge the importance of inclusivity, education, and democratic values, and to adopt a more compassionate approach to address the issues that affect not only Sikhs but all communities in Punjab.
The opinions expressed in this article are those of the author. They do not purport to reflect the opinions or views of Khalsa Vox or its members.
